Christiaan Weijts

'Pap, we hebben al 85 peuken!' Twee jongens, een jaar of twaalf, tonen trots de inhoud van hun papieren zak aan hun vader, die met een metaaldetector het strand af scant. 'Mooi. Bij honderd krijgen jullie een cola.' Het gezin is helemaal uit Weert naar Kijkduin afgereisd om een etappe mee te lopen met de jaarlijkse Beach Clean Up Tour. Volgende week gaan ze in Limburg puinruimen na de overstromingen. Ze wekken een lichte ergernis bij me op.

Zeker, ik loop hier ook met vrouw en kinderen, maar wij wonen vlakbij, en doen maar een paar uurtjes mee, van mijn kant vooral uit nieuwsgierigheid en de hoop op columnstof. Maar ik oogst vooral die lichte ergernis. Om dat gezin. Om mijn eigen kinderen die mokkend hun vuilniszak voortslepen, terwijl het de eerste mooie stranddag is na het regenseizoen en ze (terecht, verdorie!) willen zwemmen. Om de eerste badgasten die ons smalend aanstaren vanuit hun luie ligstoelen terwijl wij (opzichtige deugers, gadver!) hun troep komen oprapen.

Bij afvalrapers stelde ik me de archetypische verbitterde buurman voor, fabelachtig neergezet in Een man die Ove heet (2015), de Zweedse film over een mopperkont die foutgeparkeerde fietsen bekeurt en sloddervossen hun afval nadraagt. Hier zie ik vooral veel jongeren, van in de twintig. Een groep, opgewekt kakelend, loopt straal voorbij aan allerlei plastic prachtvondsten. Opnieuw: lichte ergernis. Om de millennials die zich alleen maar onderdeel willen voelen van deze deugbrigade.

En ook om de regenzomer, waardoor er veel minder troep te oogsten valt en het echt speuren is naar de laatste lollystokjes en snoeppapiertjes. Om de tractoren met zeefmachines die hier 's ochtends alle schatten al wegkaapten en ons opscheepten met een aangeharkt strand. Dat deden ze expres, aldus de vader met de detector Die weten dat ze negatief in de publiciteit komen als wij hier kilo's afval vinden.

Ergernis is een fascinerende emotie. Het is afkeer van andermans gedrag zonder dat dit mij fysiek bedreigt. Ergernis heeft vaak een morele dimensie. In deze tijd, met aan ergernissen geen gebrek, hoor je vaak dat je ‘er overheen moet stappen’, maar als je ze juist serieus neemt, ontdek je welke onderliggende waarden je kennelijk voorstaat, en hoe die met elkaar botsen.

In dit geval: kinderen vrijheid en plezier willen geven versus het bijbrengen van verantwoordelijkheidsbesef. Het fanatieke Weert-gezin en de luie badgast zijn twee kampen in mezelf, geprojecteerd in ergernis. Onderzoek die, om geen Ove te worden. Zo ruimt een uurtje vuilrapen vooral innerlijk op.

„De oogst valt inderdaad tegen”, zegt de organisator bij wie ik onze zakken inlever. „Of mee. Net hoe je het bekijkt.”