Kranslegging bij verzetsmonument op het Vallaat

Redactie

7 april, 12:00 uur hebben de schoolkinderen van de drie basisscholen in Makkum een krans gelegd bij het monument op het Vallaat. Met dit monument eert Makkum al haar verzetshelden. Na het leggen van de krans stond Annika van Hiltenburg van de Sint Martinusschool stil bij de verschrikkingen van een oorlog en bij de 7e april 1945 in het bijzonder.

Onder anderen met het verhaal van dokter Bogstra, die zich moest verschuilen in zijn eigen huis op zolder. De bezetter was naar hem op zoek, maar enkel omdat hij op zolder op een balk was gaan staan hebben ze, toen ze vluchtig door het luik keken, hem niet zien staan. De bezetters vertrokken uit het huis en zo ook Bogstra, net op tijd. Niet veel later werd het huis uit wraak in brand gestoken.

en dan de zaterdag morgen van die 7e april 1945. Toen deed de Sicherheitsdienst uit Sneek en Groningen in samenwerking met de Landwacht een grootscheeps opgezette aanval op de Marechausseekazerne in Makkum. Zij waren in de veronderstelling dat dit het hoofdkwartier van de verzetsbeweging was. Er werd echter niets gevonden. Vervolgens werd een razzia uitgevoerd in de plaatselijke conservenfabriek van Van den Berg. De bezetter had een lijst met namen die door een verrader was samengesteld. In de fabriek en in het dorp werden verscheidene arrestaties verricht, terwijl in de fabriek ook wapens werden gevonden. Nadat uit Schraard een veehouder en zijn onderduikers waren opgehaald, werden zes mannen, na zwaar te zijn mishandeld, om vier uur achter de inmiddels in brand gestoken kazerne doodgeschoten. Bruut zinloos geweld, dat we ook nu weer zien. 

De gevolgen van een oorlog zijn dat mensen vluchten voor het geweld. Zoals nu overal vanuit Oekraïne mensen vluchten, vluchten toen Makkumers richting Workum om buiten de gevarenzone van de wûnsstelling te komen.

Adopteer een monument

Onstaansgeschiedenis.

Toen haar vader in 1984 vanuit de Stichting Februari 1941 het initiatief nam voor het project Adopteer een Monument, studeerde Jacqueline Regeling (1965) al rechten. Toch was ook zij nieuwsgierig naar de sporen die de Tweede Wereldoorlog had nagelaten in haar eigen omgeving. Daarover had ze op school in Zandvoort nooit iets gehoord.

‘Mijn vader, Henri Regeling, kwam op het idee voor het adopteren van oorlogsmonumenten toen hij in de krant las dat beeldhouwer Lavertu uit Zandvoort klaagde over de vernielingen en het slechte onderhoud van de monumenten die hij had gemaakt,’ vertelt Jacqueline Regeling Dit viel min of meer samen met een schenking die een Amerikaanse zakenrelatie Arthur Gilbert, die als joodse man uit Europa was gevlucht, wilde doen ter herinnering aan de vervolging van de Joden en het verzet van Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog. Haar vader heeft toen de stichting Februari 1941 opgericht. De Februaristaking in 1941 had op hem veel indruk gemaakt, vandaar de naam van de stichting. ‘Het symbolisch adopteren van oorlogsmonumenten leek mijn vader een goede manier om kinderen te betrekken bij de oorlogsgeschiedenis van hun eigen omgeving.

Omdat Henri Regeling persoonlijk geen ervaring met het behoud van oorlogserfgoed had, besprak hij zijn idee voor de adopties met prominente personen uit het voormalig verzet , met het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, het ministerie van Onderwijs, de oorlogsmusea en overlevenden van concentratiekampen. Al snel ontdekte hij dat er voor kinderen op de basisschool nog helemaal geen goed lesmateriaal over de oorlogsmonumenten bestond. Daarom heeft de Stichting Februari 1941 meteen een uitgebreide docentenhandleiding gemaakt en zijn in de grote steden ook brieven opgesteld in verschillende talen om buitenlandse ouders uit te leggen wat de bedoeling van de adoptie was. Doordat oud-verzetsmensen als regionale coördinatoren voor de adopties aan de slag gingen en de scholen en gemeenten actief benaderden met informatie, verspreidden de adopties zich al snel als een olievlek over het land. Op 4 mei 1985 vonden de eerste 25 adopties tegelijk plaats. Langzamerhand zijn de gemeenten de adopties ook actief gaan steunen, door de kinderen in het gemeenthuis uit te nodigen en hen een belangrijke rol in de plaatselijke herdenking te geven.

In de jaren tachtig hadden de vrijwilligers van de Stichting Februari 1941 hun handen vol aan het versturen van certificaten, plaquettes en andere materialen voor de adopties. Eerst deden ze dat vanuit het kantoor van Jacqueline’s vader in Den Haag: ‘Mijn vader was directeur bij Wereldhave, een internationale investeerder in onroerend goed. Daar had Adopteer een Monument ook zijn hoofdkwartier. Ik herinner me nog dat een van de bestuursleden bij elke adoptie een vlaggetje op de landkaart zette.
Vlak voor zijn dood in 2004 besloten Jacqueline’s vader en zijn medebestuursleden dat het beter was om Adopteer een Monument onder te brengen bij het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Helaas wordt het steeds moeilijker om bij de lokale adopties nog mensen te vinden die de oorlog zelf hebben meegemaakt. Daarom zullen kinderen steeds meer zelf op zoek moeten naar die verhalen via foto’s, boeken, de bibliotheek en internet. "Het lijkt mij bijvoorbeeld mooi als in de toekomst de verhalen van lokale overlevenden en ooggetuigen kunnen worden voorgelezen, naast het Dagboek van Anne Frank of het boek van Jacques Vriens", zo besluit Jacqueline.

Dit is een samenvatting. Het volledig verslag kunt u downloaden op de website van 4en5mei.nl